Την περασμένη βδομάδα έγιναν μεγάλες διαδηλώσεις κατά των μέτρων λιτότητας σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Οργανώθηκε και μια μεγάλη διαδήλωση στις Βρυξέλλες από τα ευρωπαϊκά συνδικάτα. Σίγουρα, θα ακολουθήσουν και άλλες όσο τα μέτρα περιστολής των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, από τη Βρετανία και την Ιρλανδία μέχρι την Ισπανία και την Πορτογαλία μέσω Γαλλίας (στην Ελλάδα τα νιώθουμε ήδη έντονα στο πετσί μας), μεταφράζονται σε περικοπές μισθών, συντάξεων και θέσεων εργασίας.Θα είναι μια δύσκολη περίοδος, ιδιαίτερα για το μαλακό υπογάστριο της Νότιας Ευρώπης.
Οι πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες της ........
........ χρηματοπιστωτικής κρίσης έρχονται πάντοτε με κάποια καθυστέρηση. Η φούσκα έσκασε: τόσο η κρατική όσο και η ιδιωτική κατανάλωση θα πρέπει να προσαρμοστούν στις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας. Ο διεθνής ανταγωνισμός ενισχύεται. Ταυτόχρονα, η γήρανση του πληθυσμού στην Ευρώπη επιβάλλει μια οδυνηρή προσαρμογή των εθνικών συστημάτων υγείας και κοινωνικών ασφαλίσεων.
Η περίφημη μαγεία της αγοράς, που προπαγάνδισαν με τόση επιτυχία Ρέιγκαν και Θάτσερ συνεπικουρούμενοι από τη μεγάλη πλειοψηφία του οικονομικού ιερατείου, δεν ασκεί πλέον την παλιά της έλξη. Αλλά όσοι ανακάλυψαν εκ των υστέρων τούς περιορισμούς και τις εγγενείς αδυναμίες του μηχανισμού της αγοράς, κυρίως όσον αφορά τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών, δεν στράφηκαν υποχρεωτικά σε κρατικιστικά μοντέλα που είχαν ήδη απαξιωθεί προ πολλού. Οσοι περίμεναν ότι η οικονομική κρίση θα έφερνε ένα πανίσχυρο κράτος στο προσκήνιο, μάλλον βιάστηκαν - μερικοί απλώς μπέρδεψαν τις επιθυμίες τους με την πραγματικότητα. Το κράτος χρειάστηκε να παρέμβει σε πολλές χώρες με τρόπο σαρωτικό για να σώσει τις τράπεζες από τον κακό εαυτό τους. Βγαίνει όμως το ίδιο αδύναμο στη συνέχεια, καταχρεωμένο και χωρίς μεγάλη αξιοπιστία στην ίδια την κοινωνία. Αυτό λένε τα περισσότερα εκλογικά αποτελέσματα μετά την κρίση σε διάφορες χώρες, καθώς και οι δημοσκοπήσεις.
Μετά το 1989 και την κατάρρευση της κομμουνιστικής ουτοπίας (ή δυστοπίας), έρχεται είκοσι χρόνια αργότερα και η αποδόμηση ενός άλλου μύθου, της τέλειας αγοράς που βασίστηκε στην ορθολογική συμπεριφορά και τη σωστή πληροφόρηση. Το παλιό πεθαίνει, ενώ το καινούργιο δεν έχει προλάβει ακόμη να γεννηθεί, όπως έχει πει και ο μεγάλος Ιταλός στοχαστής της Αριστεράς, ο Αντόνιο Γκράμσι. Σε αυτήν την ενδιάμεση φάση, που ζούμε σήμερα, σε μια ιδεολογική ασάφεια και με τις κοινωνικές συγκρούσεις να εντείνονται με κύριο ζητούμενο το μοίρασμα μιας πίτας που συρρικνώνεται, δεν υπάρχουν ακόμη ούτε ξεκάθαρες ούτε και ευρύτερα αποδεκτές απαντήσεις.
Ο μεγάλος κίνδυνος σε μια τέτοια εποχή είναι η διόγκωση του λαϊκισμού στον οποίο τείνουν να προσφύγουν δημαγωγοί και πολιτικάντηδες με στόχο να χαϊδέψουν αυτιά, να αναζητήσουν αποδιοπομπαίους τράγους (άλλο πράγμα ο δίκαιος επιμερισμός ευθυνών που χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε), καθώς και εύκολες, όσο και ανώδυνες, λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. Το βλέπουμε ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες - και πιθανόν δεν έχουμε δει ακόμη τίποτε.
Στη δική μας χώρα έχουμε μεγάλη και συσσωρευμένη γνώση ως προς την τέχνη του λαϊκισμού. Την ασκεί από παλιά μετ’ ευτελείας ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού μας κόσμου. Αυτός ο λαϊκισμός διάβρωσε τα θεμέλια του μεταπολιτευτικού συστήματος. Καιρός να το παραδεχτούμε ότι η πιο ουσιαστική δημοκρατία που έζησε αυτή η χώρα, από το 1974 και πέρα, στηρίχτηκε σε σημαντικό βαθμό σε έναν πλειστηριασμό παροχών και σε δανεικά. Οδυνηρή η διαπίστωση, αλλά δεν έχει πλέον νόημα να κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας. Μας μάθανε, άλλωστε, και οι απέξω. Και τώρα που έφτασε ο λογαριασμός, με ένα κράτος διαλυμένο και μια κοινωνία σε κατάσταση σοκ, πολλοί συνεχίζουν να λαϊκίζουν χωρίς ίχνος ντροπής ή και ευθύνης. Ανοίξτε τις τηλεοράσεις σας και τα ραδιόφωνα και θα τους χαρείτε σε όλο το ξεδιάντροπο μεγαλείο τους. Προσφέρουν εύκολες λύσεις για τα πάντα, καταδικάζουν τους πολιτικούς αντιπάλους ως ανίκανους ή μειοδότες, και δίνουν συγχωροχάρτι στην πελατεία - εξ ορισμού, δεν φταίει ποτέ ο λαός, μας λένε. Αν υπερισχύσουν αυτοί και οι απόψεις τους, τα σημερινά δεινά δεν θα είναι τίποτα σε σύγκριση με αυτά που έρχονται.
* Ο κ. Λ. Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου