Η καταστροφική στρατηγική της Ευρώπης και η άμεση ανάγκη για τερματισμό της κρίσης. Άρθρο του οικονομολόγου Charles Wyplosz.
Η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει δηλώσει ότι η Γερμανία δεν μπορεί να σώσει το Ευρώ (από μόνη της). Έχει δίκιο.
Από την αρχή φαινόταν ότι η κρίση στην Ευρωζώνη θα μετακυλούσε σαν ντόμινο σε ολοένα και περισσότερες χώρες και πως η Γερμανία δεν θα μπορούσε να τους σώσει όλους. Η διάσωση του ενιαίου νομίσματος είναι πολύ δαπανηρή υπόθεση και η Γερμανία θα πρέπει να μοιραστεί το κόστος.
Η λύση θα περιλαμβάνει αναδιαρθρώσεις χρεών και δανεισμό από την ΕΚΤ σε τράπεζες και κυβερνήσεις. Η Μέρκελ θα πρέπει τώρα να άρει το Γερμανικό βέτο σε αυτό το ζήτημα.
Δεν φταίει όμως μόνο η Μέρκελ – όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή κατάσταση:
- Η διάσωση της Ελλάδας το Μάιο του 2010 συνοδεύτηκε από δηλώσεις ότι η Ελλάδα θα ήταν μία εξαίρεση, μία μοναδική περίπτωση, πιστεύοντας ότι τέτοιες δηλώσεις θα σταματούσαν τη μετάδοση της κρίσης.
- Δύο χρόνια αργότερα αυτή η πολιτική αποδείχθηκε λάθος.
Η κρίση εκδηλώθηκε πρώτα σε τρεις μικρές χώρες – την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία – και τώρα χτυπάει την πόρτα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Η Γαλλία δεν αποκλείεται να είναι η επόμενη.
Τα χρέη αυτών των έξι κρατών συνιστούν το 200% του Γερμανικού ΑΕΠ. Με το Γερμανικό χρέος να ανέρχεται στο 80% του ΑΕΠ της, η Γερμανία είναι προφανές ότι δεν μπορεί από μόνη της να σώσει το ενιαίο νόμισμα.
Ηθικολογίες αντί οικονομικής λογικής
Οι δημόσιες αντιπαραθέσεις στη Γερμανία αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες γίνονται στη βάση ηθικολογιών, συνδυάζοντας συχνά τις οικονομικές ανησυχίες με ηθικά διλήμματα.
- Οι χώρες που για χρόνια αντιλαμβάνονταν τον κρατικό προϋπολογισμό ως ένα καθαρά θεωρητικό περιορισμό, δεν μπορούν σήμερα να ζητούν βοήθεια.
- Το ίδιο ισχύει και για εκείνες τις χώρες που επέτρεψαν στις τράπεζές τους να τροφοδοτήσουν τη φούσκα του στεγαστικού τομέα και τώρα θέλουν να πληρώσει ο πολίτης τις απώλειες των ιδιωτών.
Οι κακές πολιτικές πρέπει να έχουν συνέπειες. Δεν υπάρχει αμφιβολία για αυτό. Ως προς αυτό, οι ηθικολόγοι έχουν δίκιο.
Αλλά το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε:
- Ποιες χώρες "ποδοπάτησαν" τη δημοσιονομική πειθαρχία στην Ευρωζώνη;
- Ποιες θα πρέπει να είναι οι συνέπειες;
- Ποιο είναι το κόστος για μία νομισματική ένωση;
Πολλοί «αμαρτωλοί του χρέους» το 2007
Λίγο πριν ξεσπάσει η οικονομική κρίση το 2007-2008, λίγες χώρες εντός της ζώνης του Ευρώ ήταν δημοσιονομικά πειθαρχημένες. Η Φιλανδία, η Ισπανία και η Ιρλανδία ήταν – η Ελλάδα και η Ιταλία όχι.
Πολλές άλλες χώρες ήταν στη γκρίζα ζώνη – μεταξύ αυτών και η Γερμανία.
Χαλαρότητα στην επίβλεψη των τραπεζών
Η χαλαρή επίβλεψη των τραπεζών οδήγησε την Ιρλανδία και την Ισπανία στο γκέτο των «ένοχων» χωρών. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα δεν είναι απλά και σύντομα μπορεί κι άλλες χώρες να βρεθούν ένοχες για την ίδια ακριβώς μακροθυμία.
- Η Γερμανία και η Γαλλία είναι στην κορυφή αυτής της λίστας.
- Αν η Ελλάδα δεν είχε διασωθεί, κάποιες Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες θα είχαν τεράστιο πρόβλημα.
Το κούρεμα του χρέους της Ελλάδας, τη χρονική στιγμή που έγινε, έδωσε τη δυνατότητα σε πολλές τράπεζες να ξεφορτωθούν μεγάλο μέρος των ελληνικών ομολόγων. Αλλά αυτές οι τράπεζες διατρέχουν ακόμα τεράστιο κίνδυνο στην περίπτωση που χρειαστεί να γίνουν κι άλλα κουρέματα, κάτι το οποίο είναι μάλλον αναπόφευκτο.
Συνεπώς, η λίστα των «αθώων» χωρών είναι πολύ μικρή και περιλαμβάνει μικρές χώρες.
Οι συνέπειες για τους απείθαρχους.
Η λιτότητα είναι ο πιο αποδεκτός κανόνας για την τιμωρία αυτών που έσφαλαν. Οι υποστηρικτές της λιτότητας έσπευσαν να τη χαρακτηρίσουν ως ένα μάθημα για τις απείθαρχες χώρες, ένα μάθημα για τις μελλοντικές γενεές.
Οι εξελίξεις όμως έχουν υπονομεύσει αυτήν την άποψη. Δείτε την Ελλάδα για παράδειγμα.
Συνεχιζόμενη ύφεση, τεράστια ανεργία και κοινωνικοί τριγμοί. Σίγουρα οι Έλληνες μαθαίνουν κάποιο μάθημα από αυτήν τη λιτότητα, αλλά πιο ακριβώς;
- Η αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις είναι εξίσου ισχυρή όσο ήταν και πριν την κρίση.
- Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία ανεβαίνουν επικίνδυνα.
- Οι δημαγωγοί πολιτικοί προσελκύουν ολοένα και περισσότερους ψηφοφόρους.
Όταν συμβαίνουν τα παραπάνω, οι συνέπειες της στρατηγικής που υιοθετήθηκε το 2010 δεν δικαιολογούνται πια, ακόμα και σε ηθικό επίπεδο.
Η στρατηγική του 2010 ήταν καταστροφική. Παραδεχτείτε το και προχωρήστε.
Οι στόχοι που είχαν τεθεί το 2010 δεν επετεύχθησαν:
Τα χρέη δεν έγιναν βιώσιμα, η μετάδοση της κρίσης δεν αποφεύχθηκε και δεν εμπεδώθηκε κανένας ηθικός κανόνας που να αποτρέψει στο μέλλον αρνητικές εξελίξεις. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα αυτή η στρατηγική να δώσει ένα τέλος σε αυτήν την κρίση. Χρειάζεται στροφή 180 μοιρών.
Δυστυχώς, αυτή η στροφή έχει τεράστιο οικονομικό κόστος.
- Κάποιες χώρες δεν θα κατορθώσουν ποτέ να πετύχουν βιώσιμη ανάπτυξη υπό το βάρος των χρεών τους. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιταλία. Σε αυτή τη λίστα μπορεί να προστεθούν και η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Γαλλία.
- Οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν τα χρέη τους, καθολικά στην περίπτωση της Ελλάδα, μερικώς – αν γίνει έγκαιρα – στις άλλες περιπτώσεις.
- Οι τράπεζες σε αυτές τις χώρες θα χρεοκοπήσουν και γι’ αυτό θα χρειαστεί βοήθεια από έξω.
- Οι ξένες τράπεζες θα χάσουν τεράστια ποσά από αυτές τις αναδιαρθρώσεις και μπορεί με τη σειρά τους να χρειαστούν διάσωση από τις κυβερνήσεις τους. Ο επίσημος τομέας θα δεχθεί απώλειες επίσης.
Η αναμονή απλώς ανεβάζει το τελικό κόστος διάσωσης.
Όσο περισσότερο καθυστερεί η Ευρώπη, τόσο χειροτερεύει το οικονομικό περιβάλλον – περισσότερα δάνεια στα κράτη και περισσότερα δάνεια στις τράπεζες που δεν καταλήγουν στην πραγματική οικονομία – μεγαλύτερο συνεπώς το τελικό κόστος διάσωσης.
- Όσο αυξάνονται οι χώρες που χρειάζονται διάσωση, τόσο μικραίνει προφανώς η λίστα από τους «διασώστες». Κατά συνέπεια, το κόστος διάσωσης το επωμίζονται ολοένα και λιγότερα κράτη.
Το ζήτημα ηθικής από μία άλλη σκοπία
Γιατί θα πρέπει οι Γερμανοί και άλλοι φορολογούμενοι να πληρώσουν για τους άλλους; Γιατί οι κυβερνήσεις τους έχουν ευθύνη για την καταστροφή που βιώνει αυτήν τη στιγμή η Ευρώπη.
- Η συνθήκη του Μάαστριχτ περιελάμβανε όρο για μη διάσωση άλλων χωρών, ώστε να προστατέψει τους Ευρωπαίους φορολογούμενους από τη δημοσιονομική απειθαρχία άλλων κρατών.
- Αυτός ο όρος παραβιάστηκε πρώτα από τη Γερμανία ώστε να σωθεί η Ελλάδα και μετά η Ιρλανδία και η Πορτογαλία και σήμερα η Ισπανία.
Αυτό ήταν ένα οικονομικό έγκλημα. Φαινόταν φθηνό τότε, τουλάχιστον υπό το πρίσμα της μη μετάδοσης της κρίσης και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης.
Μία βασική ηθική αρχή είναι ότι οι εγκληματίες θα πρέπει να πληρώσουν τις συνέπειες των πράξεών τους ακόμα και αν οι πράξεις τους ήταν ακούσιες. Οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι είναι τα θύματα των εκλεγμένων ηγετών τους. Είναι πια αντιμέτωποι με το δίλημμα να πληρώσουν ή να διαλυθεί το Ευρώ. Το να πληρώσουν είναι ακόμα η πιο οικονομική εναλλακτική, αλλά όχι για πολύ ακόμα.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο voxeu από τον οικονομολόγο Charles Wyplosz.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου