«Φαντάζεστε την τελετή της κηδείας τους; Πώς θα έλαμπε στον ήλιο αυτό το χρυσοκέντητο ύφασμα πάνω στο νεκροκρέβατο, καθώς θα το σήκωναν στα χέρια για να το φέρουν μέχρις εδώ;», μας έλεγε, ενθουσιασμένος με το εύρημα της φετινής ανασκαφής του, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικόλαος Σταμπολίδης.
Αν οι νεκροί είχαν κάποια συγγενική σχέση -αν για παράδειγμα, ήταν αδέλφια- είναι νωρίς να πει κανείς. Θα το δείξει η έρευνα του σκελετικού υλικού. Το σίγουρο είναι πως τόσο η κοπέλα, ηλικίας 25-27 ετών, όσο και το αγόρι, γύρω στα 17, ανήκαν σε υψηλή κοινωνική τάξη. Ηταν θαμμένοι σε λαξευτό τάφο, δίπλα στον περίφημο «τάφο των πολεμιστών», στον οποίον έχουν βρεθεί 480 αγγεία με την τέφρα και τα όπλα ανδρών που έπεσαν ηρωικά. Βρέθηκαν μέσα σε ένα τεράστιο ξαπλωτό πιθάρι (1,20 x 1,80 μ.), σφραγισμένο με πλάκα βάρους 800 κιλών. Αυτός ήταν, ίσως, και ο λόγος που η πολύχρυση αυτή ταφή έμεινε αδιατάρακτη για 27 αιώνες. Ούτε οι τυμβωρύχοι της αρχαιότητας μπήκαν στον κόπο να το ανοίξουν ούτε οι νεότεροι, καθώς η θέση του αρχαίου νεκροταφείου δεν ήταν γνωστή μέχρι να πάει η ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης, το 1985.
Αλλά και η περιοχή είναι δυσπρόσιτη· βρίσκεται στα κατώτερα πρανή μιας χαράδρας κατάφυτης, με ελιές και καρυδιές, στην οποία «βλέπει» το σύγχρονο χωριό της Ελεύθερνας, οι κάτοικοι του οποίου είναι σήμερα οι καλύτεροι φύλακες της ανασκαφής, όπως λένε οι αρχαιολόγοι. Μερικά από τα παλικάρια του χωριού εργάζονται, άλλωστε, τα καλοκαίρια μαζί τους.
Χρυσός από Αίγυπτο ή Μ. Ασία
Ετσι χωρούσαν στο πιθάρι οι δύο σοροί... Τα ευρήματα του τάφου ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για τον κ. Σταμπολίδη και τους συνεργάτες του, την Εύα Μητάκη, την Κατερίνα Σκουρλή και τον Νίκο Μαραγκουδάκη. Λίγο πριν κλείσει για φέτος η έρευνά τους, κι εκεί που καθάριζαν τα όρια του διπλανού τάφου, είδαν την είσοδο ενός καινούργιου. Το χώμα που σκέπαζε τα οστά μέσα στον πίθο ήταν γεμάτο χρυσά ελάσματα και πλακίδια, τα οποία μπορούν να επανασυνδεθούν ώστε να δούμε στο μέλλον την εικόνα που παρουσίαζε το ύφασμα το οποίο κάλυπτε τους νεκρούς. Ο χρυσός του τάφου είναι αιγυπτιακής ή μικρασιατικής προέλευσης. Δεν είναι η πρώτη φορά που το νεκροταφείο αυτό δείχνει πως η Ελεύθερνα διατηρούσε στενές σχέσεις με χώρες της Ανατολής, Αίγυπτο, Συρία και Κύπρο. Μάλιστα, ο κ. Σταμπολίδης συνδέει τα νέα ευρήματά του με τον θησαυρό του Κροίσου, αλλά και με το περιδέραιο της Εφεσίας Αρτέμιδος. Η μελέτη του μόλις άρχισε.
Εν τω μεταξύ, περιμένει τη ΔΕΗ να φέρει ρεύμα για το νεκροταφείο, που προστατεύεται από ένα λιτό και απολύτως λειτουργικό στέγαστρο (έργο του 2006). Αναμένει, επίσης, την ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στην ανασκαφή, προκειμένου να γίνει επισκέψιμη. Είναι πιθανόν αυτό να συμβεί με τα εγκαίνια του Μουσείου της Ελεύθερνας, όπου θα εκτεθούν τα πλούσια ευρήματα του χώρου, που σήμερα φυλάσσονται στις αποθήκες των Μουσείων Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Το μουσείο έχει χωροθετηθεί λίγο πριν από την είσοδο του χωριού και οι μελέτες του έχουν ενταχθεί, αντί 3 εκατ. ευρώ, στο ΕΣΠΑ. Συνεπώς, είναι θέμα λίγου χρόνου να ανεγερθεί.
Αγροτουρισμός πρώτης γραμμής
Στην αρχαία Ελεύθερνα πήγαμε χάρη στο οικομουσείο «Κουρητία Οδός», που οργανώνει μοναδικές διαδρομές στον Ψηλορείτη εντάσσοντας σε αυτές και πολιτιστικούς προορισμούς (Ελεύθερνα και Μονή Αρκαδίου). Η έδρα του βρίσκεται σε ένα διατηρητέο κρητικό σπίτι, στα Τζανακιανά, «Το σπίτι των Κουρητών», που λειτουργεί και ως παραδοσιακός ξενώνας. Την ιδέα να συνδυαστούν ο πολιτισμός με τον αγροτουρισμό είχαν δύο πολύ δραστήριες γυναίκες, η Αναστασία Φρυγανάκη και η Βιβιάννα Μεταλληνού. Συμπαραστάτης τους είναι ο Στυλιανός Τζαγκαράκης, που οργάνωσε μαζί τους το τριήμερο «Ταξιδεύοντας με τους Κουρήτες» (24-26/9), προσελκύοντας φαν του είδους μέχρι και από τη μακρινή Ιαπωνία.
Οι καλεσμένοι τους ξεναγήθηκαν στα μνημεία και απόλαυσαν τις φυσικές ομορφιές του τόπου· είδαν τα προϊόντα που παράγονται, από τα περίφημα βενετσιάνικα κεραμικά του χωριού Μαργαρίτες ώς το τυροκομιό και το ψήσιμο του αντικριστού (παραδοσιακό φαγητό των βοσκών) στο Αγιομαμήτικο Αόρι. Την προσπάθεια υποστηρίζουν θερμά οι πολιτιστικοί σύλλογοι των γύρω χωριών· το διαπιστώσαμε το βράδυ της Παρασκευής, όταν άναψε στην Ελεύθερνα το παραδοσιακό ρακοκάζανο και κάτοικοι της περιοχής μαγείρεψαν και έστησαν τραπέζι. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, αγόρια 18-25 χρόνων με τοπικές ενδυμασίες, ερμήνευσε με εξαιρετικό τρόπο παραδοσιακά τραγούδια.**
Το κόσμημα που είχε κρεμασμένο στο λαιμό της η νεκρή κοπέλα, έτσι απεικονίζει ένα κρινάκι. Ανάποδα, όμως, δείχνει μια θεά-μέλισσα με το σώμα και τα φτερά της Πότε θεά-μέλισσα, πότε κρίνος 
Η κοπέλα στο μπούστο της έφερε πλούσια κοσμήματα. «Μαζέψαμε 386 χάντρες από ήλεκτρον, φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο, αμέθυστο, κορνεόλι και μια σιδερένια πόρπη με ένα τμήμα από το ύφασμα που συγκρατούσε», λέει ο ανασκαφέας. Για εκείνον, όμως, το σημαντικότερο όλων είναι ένα χρυσό κόσμημα που απεικονίζει μια δαιδαλική θεά-μέλισσα. Παρά το μικρό μέγεθός του (ύψος 2-3 εκατοστά) είναι ευδιάκριτη η μορφή της γυναίκας με φενάκη (περούκα), όπως επίσης τα χέρια της-στήμονες, που κρατούν τους μαστούς της, το σώμα της μέλισσας και τα φτερά της στολισμένα με τοσοδούλικα υπέροχα λουλούδια. Οταν το αντιστρέψεις βάζοντας το επάνω κάτω, η θεά εξαφανίζεται και εμφανίζεται ένα ωραιότατο άνθος, ένας κρίνος. Πρόκειται για ένα αντικείμενο αμφίσημο, για έναν «γρύλο», όπως το λένε στην Κρήτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου