Οι σχέσεις Ελλάδας–Ρωσίας και οι σημερινοί κίνδυνοι
Περίληψη: Η πρώην υπουργός Εξωτερικών περιγράφει την οικοδόμηση των ελληνορωσικών σχέσεων και τις ισορροπίες που διατηρούσε η Ελλάδα έναντι των ΗΠΑ.
Η εποχή εκείνη απέφερε ...
σημαντικές συμφωνίες για αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου που εξυπηρετούσαν τα ελληνικά στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα. Από τις εκλογές του 2009 πολλά έχουν αλλάξει προς το χειρότερο και σε αυτόν τον τομέα.
Η μόνη αποδοτική εξωτερική πολιτική είναι εκείνη που αποτελεί μέρος ενός μακρόπνοου σχεδιασμού και εφαρμόζεται στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής. Στη διάρκεια της θητείας μου στο Υπουργείο Εξωτερικών, η πολιτική της Ελλάδας απέναντι στη Ρωσία αποτέλεσε επιμέρους άξονα ενός τέτοιου σχεδιασμού, στόχος της οποίας ήταν αποκλειστικά η προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων.
Η χώρα μας ήταν στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρωτοπόρος στις διεργασίες για την υιοθέτηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας και κύριος εμπνευστής της ατζέντας για την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση των Βαλκανίων. Παράλληλα, η Ελλάδα είχε οικοδομήσει σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τις Η.Π.Α. αλλά και την Κίνα. Στο πλαίσιο της ισχυροποίησης της θέσης μας στο διεθνές προσκήνιο, καλλιεργήσαμε τις σχέσεις με τη Ρωσία στη βάση της νέας πραγματικότητας που είχε διαμορφωθεί στη μετασοβιετική εποχή.
Η προσέγγισή μας με τη Μόσχα δεν έγινε ούτε πρόχειρα ούτε επιφανειακά και αποσπασματικά. Πολύ περισσότερο, δεν έγινε στη βάση της συγκυριακής λογικής ότι το άνοιγμα προς τη «ρωσική αρκούδα» θα βοηθήσει μόνο τα ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος.
Μαζί με τον τότε Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή, οικοδομήσαμε τις ελληνο-ρωσικές σχέσεις βήμα προς βήμα, με όραμα και πρόγραμμα, και με έναν και μοναδικό στόχο: την αξιοποίηση της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας και την ενίσχυση του ρόλου της στη διεθνή σκηνή της ενέργειας.
Μέσω μιας δυναμικής και αποτελεσματικής ενεργειακής διπλωματίας, σε συνδυασμό με την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης με τη Ρωσία, καταφέραμε να καταστήσουμε την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο περιφερειακής σημασίας.
Πιο συγκεκριμένα:
Η πρώτη σημαντική μας απόφαση ήταν να υπογράψουμε τη συμφωνία για τον αγωγό πετρελαίου Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης.
Χρειάστηκαν 14 χρόνια διαπραγματεύσεων, αδράνειας και αδιαφορίας ορισμένων πολιτικών στην Ελλάδα, προκειμένου να μπορέσουμε το 2008 να ξεκινήσουμε το έργο από κοινού με τη Ρωσία και τη Βουλγαρία. Ήταν επιλογή μας να το προωθήσουμε για να πάψουν τα Στενά του Βοσπόρου να αποτελούν τη μοναδική οδό διέλευσης πετρελαίου από την Κασπία και την Μαύρη Θάλασσα.
Η κατασκευή του αγωγού αυτού, του πρώτου που κατασκευάζεται στην Ευρώπη μετά από 40 χρόνια, θα είχε δεκάδες παράπλευρες ωφέλειες σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Ωστόσο, οι προεκλογικές δηλώσεις του πρώην Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, το 2009, ότι η συμφωνία για τον αγωγό χρήζει επαναδιαπραγμάτευσης, διότι «έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί μονομερώς τα ρωσικά συμφέροντα», σε συνδυασμό με εθνικιστικές δηλώσεις άνευ αντικρίσματος, αποτέλεσαν την αρχή του τέλους αυτού του πολύτιμου έργου.
Ταυτόχρονα, υλοποιήσαμε μια μακρόπνοη στρατηγική για να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη μεταφοράς φυσικού αερίου. Το 2008, υπογράψαμε συμφωνία με τη ρωσική κυβέρνηση για την κατασκευή του αγωγού φυσικού ερίου South Stream, διασφαλίζοντας τα εθνικά μας συμφέροντα: ύστερα από σκληρή διαπραγμάτευση, εξασφαλίσαμε ότι η έδρα της ελληνορωσικής κοινοπραξίας που θα κατασκευάσει τον αγωγό θα βρίσκεται στην Αθήνα.
Επίσης, εξασφαλίσαμε το 50% της κυριότητας της διαχείρισης του αγωγού, αναδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό την Ελλάδα σε κύριο διαμετακομιστή του ρωσικού αερίου προς τη Δυτική Ευρώπη.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της επιθετικής ενεργειακής πολιτικής, προχωρήσαμε άμεσα και στη δημιουργία του ελληνικού τμήματος του ελληνοτουρκικού αγωγού αερίου , ο οποίος αποτελεί τμήμα του διασυνδεδεμένου αγωγού φυσικού αερίου Τουρκίας – Ελλάδας – Ιταλίας (ITGI).
Πριν από τη λειτουργία του, το 2007, η εξάρτησή μας από τη Ρωσία ανερχόταν στο 80% της τελικής μας κατανάλωσης.
Μετά την παράδοση του ανωτέρω έργου, η εξάρτηση από τα ρωσικά κοιτάσματα αερίου μειώθηκε κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες και διαμορφώθηκε στο 65%.
Επιπλέον, την άνοιξη του 2009, υπογράψαμε Μνημόνιο Κατανόησης με τη Βουλγαρία για την κατασκευή ελληνο-βουλγαρικού αγωγού φυσικού αερίου, κάθετου στον ITGI. Αυτή η απόφαση δημιούργησε για την Ελλάδα ακόμη μια ισχυρή ασπίδα προστασίας απέναντι σε πιθανή κρίση εφοδιασμού με αέριο, όμοια με εκείνη που έζησε η Ευρώπη τον Ιανουάριο του 2009.
Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Ρωσία βελτιώνονται, όμως πρωταρχικός μας στόχος ήταν να ανεβάσουμε την αξία του «ελληνικού οικοπέδου». Κι αυτό το πετύχαμε χάρη στη στρατηγική που ακολουθήσαμε.
Με πίστη στις δυνατότητές μας και με αφοσίωση στον μελετημένο σχεδιασμό μας, ήμαστε ενεργώς παρόντες στη δύσκολη διπλωματία των αγωγών και επιδείξαμε αποφασιστικότητα και δυναμισμό κατά τη διαχείριση των σχετικών ευαίσθητων θεμάτων. Ταυτόχρονα, δράσαμε και «προμηθευτικά»: η στρατηγική μας μείωσε σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, γεγονός που προασπίζει μακροπρόθεσμα την ασφάλειά της.
Δεν μείναμε, όμως, μόνο σε αυτά. Ως Προεδρεύουσα του Οργανισμού για τη Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, ήταν συνειδητή επιλογή μου να εργαστώ συστηματικά για την επαναπροσέγγιση Ανατολής και Δύσης.
Η Σύνοδος ΝΑΤΟ – Ρωσίας (την οποία συγκαλέσαμε το 2009, στην Κέρκυρα) σηματοδότησε τη λήξη της ψυχροπολεμικής περιόδου στις σχέσεις των Συμμάχων με τη Μόσχα, που είχε ακολουθήσει τον πόλεμο του 2008 στη Γεωργία. Με δουλειά, υπομονή και επιμονή, η Ελλάδα κατόρθωσε τότε να γεφυρώσει το χάσμα που χώριζε τις δύο πλευρές και, φυσικά, να αναβαθμίσει το ρόλο της ως έντιμου και ικανού διαμεσολαβητή.
Τα επιτεύγματα της περιόδου 2006 – 2009 ήταν αποτελέσματα ενός ολοκληρωμένου πολιτικού σχεδιασμού που λάμβανε υπ’ όψιν όλες τις διεθνείς ισορροπίες και ανακατατάξεις. Μέλημά μου ήταν να αξιοποιήσω προς όφελος της Ελλάδας κάθε αναπτυξιακή ευκαιρία, όμως πάντα στη βάση καλών και ειλικρινών σχέσεων με τους συνομιλητές μου. Άλλωστε, οι άριστες διαπροσωπικές σχέσεις που είχα αναπτύξει με το Ρώσο ομόλογό μου Σεργκέι Λαβρόφ βοήθησαν στη διαμόρφωση καλού κλίματος ανάμεσα στις δύο χώρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου