Η ψευδαίσθηση της Ευρωζώνης

Του PAUL KRUGMAN, NYTIMES

Τους τελευταίους μήνες έχω διαβάσει πολλές αισιόδοξες εκτιμήσεις για το μέλλον της Ευρώπης. 

Περιέργως, όμως, καμία από αυτές δεν υποστηρίζει ότι η γερμανική συνταγή της ανάκαμψης μέσα από τον ...

πόνο της λιτότητας έχει πιθανότητες επιτυχίας. Αντίθετα, η αισιοδοξία προέρχεται από το γεγονός ότι η προοπτική αποτυχίας του προτύπου αυτού θα έχει καταστροφικές συνέπειες για όλους -και τους Γερμανούς- πείθοντας τους Ευρωπαίους ηγέτες για την ανάγκη σωτηρίας του ευρώ.

Ελπίζω το επιχείρημα αυτό να είναι σωστό, αν και κάθε φορά που διαβάζω ένα άρθρο στη γραμμή αυτή, σκέφτομαι τον Νόρμαν Εϊντζελ. Το 1910, ο Εϊντζελ δημοσίευσε το βιβλίο «Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση», υποστηρίζοντας ότι ο πόλεμος είχε πια καταστεί παρωχημένος. Το εμπόριο και η βιομηχανία ήταν τα κλειδιά του εθνικού πλούτου, επεσήμανε ο Εϊντζελ, και όχι η εκμετάλλευση υποτελών λαών και οι πολυδάπανες πολεμικές κατακτήσεις. Επιπλέον, υποστήριξε ότι η ανθρωπότητα είχε αρχίσει να συνειδητοποιεί αυτή την πραγματικότητα, ότι δηλαδή τα «πάθη του πατριωτισμού» βρίσκονταν σε υποχώρηση. Παρότι δεν δήλωσε ξεκάθαρα ότι δεν θα γίνονταν άλλοι πόλεμοι, ο Εϊντζελ έδινε αυτή την εντύπωση. Τη συνέχεια, τη γνωρίζουμε όλοι...

Το θέμα είναι ότι η προοπτική της καταστροφής, ανεξάρτητα από το πόσο προφανής είναι, δεν εγγυάται ότι τα έθνη θα κάνουν όσα οφείλουν για να προλάβουν μια τέτοια εξέλιξη. Αυτό ισχύει κατεξοχήν όταν η υπερηφάνεια και η προκατάληψη καθιστούν τους ηγέτες απρόθυμους να κοιτάξουν κατάματα την αλήθεια. Αυτό με φέρνει πίσω στην ιδιαίτερα δυσμενή κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η συνειδητοποίηση ότι έχουν παρέλθει περισσότερα από δύο χρόνια από όταν οι ηγέτες της Ευρώπης δεσμεύθηκαν να ακολουθήσουν την παρούσα πολιτική, κάνει ακόμη και τους πιο ψύχραιμους παρατηρητές να ριγούν. Η πολιτική αυτή βασίζεται στην αντίληψη ότι η δημοσιονομική λιτότητα και η «εσωτερική υποτίμηση» (για την ακρίβεια, οι μειώσεις μισθών) θα έλυναν τα προβλήματα των κρατών-δανειστών. Η στρατηγική αυτή, όμως, δεν παρήγαγε επιτυχίες, με τους υποστηρικτές της νέας αυτής ορθοδοξίας να εμφανίζουν μόνο μία ή δύο μικρές χώρες της Βαλτικής, που πέτυχαν βραχύβια ανάκαμψη από τη σύγχρονη Μεγάλη Υφεση, παραμένοντας ωστόσο φτωχότερες από ό,τι πριν από την κρίση.

Στο μεταξύ, η κρίση του ευρώ πραγματοποίησε μετάσταση, εξαπλούμενη από την Ελλάδα στις πολύ μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας, με όλη την Ευρώπη να διολισθαίνει πίσω στην ύφεση. Παρ’ όλα αυτά, οι πολιτικές συνταγές σε Βρυξέλλες και Βερολίνο επιμένουν να μην αλλάζουν.

Μα, μια στιγμή, θα πείτε. Η Σύνοδος της περασμένης εβδομάδας δεν δημιούργησε μια κινητικότητα; Αυτό είναι αλήθεια. Η Γερμανία υποχώρησε λίγο, αποδεχόμενη τη χαλάρωση των όρων δανεισμού για Ιταλία και Ισπανία και δίνοντας έγκριση σε σχέδιο σωτηρίας για τις ιδιωτικές τράπεζες, το οποίο ίσως αποδειχθεί λογικό (αν και είναι δύσκολο να πούμε κάτι τέτοιο δεδομένης της έλλειψης λεπτομερειών για τη συμφωνία). Οι υποχωρήσεις όμως, παραμένουν ελάχιστες, συγκριτικά με το εύρος του προβλήματος.

Για να σωθεί το ευρώ

Τι χρειάζεται λοιπόν για να σωθεί το ευρώ; Η απάντηση πρέπει ασφαλώς να εμπλέκει τις μαζικές εξαγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, καθώς και τη δεδηλωμένη πρόθεση της κεντρικής τράπεζας να αποδεχθεί ελαφρώς αυξημένα ποσοστά πληθωρισμού. Ακόμη και με τις πολιτικές αυτές, το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου θα βρισκόταν αντιμέτωπο με το φάσμα πολλών ετών μεγάλης ανεργίας. Η ανάκαμψη, όμως, θα διαφαινόταν ως φως στην άκρη της σήραγγας. Παρ’ όλα αυτά, είναι πάρα πολύ δύσκολο να ελπίζουμε σε μια τέτοια πολιτική μετατόπιση.

Μέρος του προβλήματος αφορά τα ψεύδη των Γερμανών πολιτικών προς τους ψηφοφόρους τους, ότι για την κρίση ευθύνονται οι κυβερνήσεις του ευρωπαϊκού Νότου. Στην Ισπανία, το επίκεντρο της κρίσης όπου βρίσκομαι αυτές τις ημέρες, η κυβέρνηση εμφάνιζε χαμηλό χρέος και σημαντικά πλεονάσματα στον προϋπολογισμό. Αν η χώρα βρίσκεται σήμερα σε κρίση, αυτό είναι αποτέλεσμα ευρείας φούσκας στον τομέα των κατασκευών και της οικοδομής, τη διόγκωση της οποίας τράπεζες σε όλη την Ευρώπη ευνόησαν σημαντικά. Σήμερα, οι ψευδείς αιτιάσεις των Γερμανών πολιτικών στέκονται εμπόδιο κάθε αποτελεσματικής λύσης.

Αγνοούν την πραγματικότητα

Οι παραπλανημένοι ψηφοφόροι δεν είναι, όμως, το μοναδικό πρόβλημα. Ακόμη και οι απόψεις των ευρωπαϊκών ελίτ συνεχίζουν να αγνοούν την πραγματικότητα. Η ανάγνωση εκθέσεων Ευρωπαίων «ειδικών», όπως αυτή την περασμένη εβδομάδα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, μας κάνει να νομίζουμε ότι εισήλθαμε σε παράλληλο Σύμπαν, στο οποίο τα διδάγματα της Ιστορίας και οι νόμοι της αριθμητικής έπαψαν να ισχύουν. Ενα Σύμπαν, στο οποίο η λιτότητα θα ήταν αποτελεσματική, αν όλοι πίστευαν σε αυτή και όπου όλοι μπορούν ταυτόχρονα να μειώσουν τις δαπάνες τους, χωρίς να προκληθεί ύφεση.

Η Ευρώπη θα σώσει λοιπόν τον εαυτό της; Το διακύβευμα είναι ιστορικό, ενώ οι ηγέτες της Ευρώπης δεν είναι κακόβουλοι, ούτε και ανόητοι. Το ίδιο θα μπορούσαμε, όμως, να πούμε για τους ηγέτες της Ευρώπης το 1914. Ας ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.

// Καθημερινή //