Είναι οι γυναίκες άνθρωποι; Ενδιαφέρον ερώτημα - και πολύ παλιό επίσης. Το έτος 585, στη ......
...... βουργουνδική πόλη Μακόν, συνήλθε η τρίτη από τις έξι συνολικά επισκοπικές συνόδους που έλαβαν χώρα στη συγκεκριμένη πόλη της Γαλλίας. Σε αυτήν 43 επίσκοποι και 20 αντιπρόσωποι άλλων επισκόπων προβληματίστηκαν, μεταξύ των άλλων, πάνω σε αυτό ακριβώς το ερώτημα: οι γυναίκες δικαιούνται να λέγονται άνθρωποι (homines); Ελαφρώς πιο κομψά το ερώτημα διατυπώθηκε και ως εξής: έχουν οι γυναίκες ψυχή; Μη φανταστείτε ότι το ζήτημα αυτό αποτέλεσε το επίκεντρο της συνόδου.
Είχαν και άλλα, πιο σοβαρά πράγματα να συζητήσουν: την επιβολή της υποχρεωτικής κυριακάτικης αργίας στους χριστιανούς, ώστε να μη συμπίπτει η αργία τους με τη σαββατιάτικη των Εβραίων? το δικαίωμα παρέμβασης των επισκόπων στα δικαστήρια? τη μαστίγωση όσων αρνούνταν να εργαστούν την Πέμπτη, που ήταν ημέρα αφιερωμένη στον θεό Δία... Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο Γρηγόριος των Τουρόνων (538-593) ήταν αυτός που παραδέχθηκε ότι στη συγκεκριμένη σύνοδο συζητήθηκε το πρόβλημα των γυναικών. Πάντως απάντηση δεν δόθηκε. Τελικά, η αναγνώριση της γυναίκας ως έμψυχου όντος έγινε μάλλον από τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία στη σύνοδο του Τρέντο το 1545.
Εξαλλα θήλεα
Ολα αυτά συνέβησαν στον μαύρο Μεσαίωνα και λίγο αργότερα. Με το διάβα των αιώνων, όμως, υπήρξε μια κάποια πρόοδος στο πώς οι ιερωμένοι και οι κοσμικοί είδαν τις γυναίκες. Η πρόοδος αυτή δεν αφορά μόνον την Εσπερία. Χαρακτηριστικό του άλματος προς τον φιλελευθερισμό είναι το πιο κάτω απόσπασμα από άρθρο που δημοσιεύθηκε στην ελληνική εφημερίδα Νέα Ημέρα στις 20 Μαρτίου 1928: «Ορισμένα τινά ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξη από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπο και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ορισμένας ημέρας εκάστου μηνός. Επειδή, εν τούτοις, αι ημέραι αύται δεν συμπίπτουν ως προς όλα τα θήλα, είναι αδύνατον να ευρεθεί ημέρα πνευματικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή εκείνη ημέραν να ορίζωνται αι εκάστοτε εκλογαί. Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».
«Φαλλοκρατικά γουρούνια!» αναφώνησε μια καλή μου φίλη καθώς της διάβασα όλα τα προηγούμενα. «Μισογύνηδες!» πρόσθεσε με αηδία. Εσπευσα τότε να τη διορθώσω: «Γουρούνια ναι. Ισως. Μισογύνηδες όμως όχι. Δεν ετίθετο θέμα μισογυνισμού το 585 ή το 1545. Ακόμα και ο ανώνυμος αρθρογράφος του 1928 δεν είμαι βέβαιος κατά πόσον πρέπει να χαρακτηριστεί μισογύνης». Στην ουσία εξέφραζε το πνεύμα της εποχής του. Είναι σαν να πεις σήμερα τους Ταλιμπάν μισογύνηδες επειδή κρεμάνε καμιά γυναικούλα που συνελήφθη να φοράει κραγιόν ή να έχει διαπράξει ένα ανάλογου επιπέδου ειδεχθές έγκλημα. Απλούστατα, η κουλτούρα τους είναι ελάχιστα τρυφερή προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο μισογυνισμός είναι όμως κάτι διαφορετικό. Μισογύνης είναι εκείνος που ζει και αναπνέει σε μια κοινωνία που έχει εξελιχθεί ως προς τις θεμελιώδεις αρχές των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο μισογύνης απαντάται στη Δύση. Με άλλα λόγια, στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Συνοπτικές φεμινιστικές δίκες
  |
Σύμφωνα με τη θρυλική «Εγκυκλοπαίδεια του Ηλιου», μισογύνης είναι «ο αισθανόμενος ή απλώς επιδεικνύων αποστροφήν προς τας γυναίκας. Η τοιαύτη στάσις ενός ανδρός κλιμακούται από απλής αντιλήψεως περί κατωτερότητος και αναξιότητος των γυναικών ως ανειλικρινών, υποκριτριών κτλ. μέχρι μίσους κατ' αυτών ως σκευών ακολασίας και οργάνων του Σατανά (μισογυνία φανατικών μοναχών) και περαιτέρω μέχρι σεξουαλικής, νευρωτικής αντιπαθείας προς το γυναικείον φύλον, οπότε παρουσιάζεται ως μία μορφή σαδισμού». Αυτά λέει η εγκυκλοπαίδεια. Ωστόσο η αλήθεια είναι ότι ένας μισογύνης θα λάβει αυτόν τον προσδιορισμό από τις γυναίκες. Οι γυναίκες είναι οι νονές των μισογύνηδων. Ας μιλήσουμε με μερικά παραδείγματα. Το μυθιστόρημα «Μάθημα ανατομίας» του Φίλιπ Ροθ αρχίζει με την παρακάτω εκπληκτική πρόταση: «Οταν ένας άντρας είναι άρρωστος, θέλει τη μητέρα του? αν εκείνη δεν είναι εκεί, τότε αρκούν οι άλλες γυναίκες». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1983. Λίγα χρόνια πριν, κατά τη δεκαετία του 1970, στην ακμή του φεμινισμού, η νεοϋορκέζικη εφημερίδα Village Voice δημοσίευσε άρθρο γνωστής φεμινίστριας με τίτλο: «Γιατί αυτοί οι άντρες μισούν τις γυναίκες;». Από κάτω υπήρχαν οι φωτογραφίες του Σολ Μπέλοου, του Νόρμαν Μέιλερ (ενός εκ των ιδρυτών της Village Voice), του Χένρι Μίλερ και του Φίλιπ Ροθ. Ενας εξ αυτών μάλιστα, ο πολύ «μάτσο» Μέιλερ, θα έφτανε στο σημείο να μαχαιρώσει μία εκ των έξι συζύγων του, την Αντέλ. Εν πάση περιπτώσει, οι γυναικείες μορφές στα βιβλία αυτών των συγγραφέων μοιάζουν στολισμένες με ποικίλες χάρες: δείχνουν υστερικές, καταπιεστικές, ανικανοποίητες, αναίσθητες, αφόρητα ανασφαλείς (μέχρι να παντρευτούν), απλά σκεύη ηδονής και συνάμα επικίνδυνες.
Μερικές θυμίζουν βαμπίρ που πίνουν το αίμα/σπέρμα των αντρών και τους ξεζουμίζουν. Στην περίπτωση του Ροθ, πάντως, αυτό που ενόχλησε τις φεμινίστριες, το γυναικείο κοινό γενικότερα, ήταν ότι ο συγγραφέας αναγνωρίζει στις γυναίκες το μερίδιο εξουσίας που τους αναλογεί και παράλληλα δεν διστάζει να καταγράφει τους τρόπους με τους οποίους διεκδικούν αυτήν την εξουσία. Εκείνος σε μερικά βιβλία του τόλμησε να αποτυπώσει γλαφυρά μια διαχρονική, πανανθρώπινη αλήθεια: η γυναίκα δεν συγχωρεί στον άντρα τα μυστικά που της έχει αποκαλύψει, ενώ ο άντρας θέλει να εξοντώσει τη γυναίκα που γνωρίζει τους πιο απόκρυφους φόβους του. Αποτέλεσμα; Ενα σφαγείο.
Από τον Αριστοτέλη στον Καζανόβα
Η άγρυπνη αναζήτηση για σημεία μισογυνισμού δεν περιορίζεται μόνο στον 20ό αιώνα. Εμβληματικά κείμενα όπως η Βίβλος και το Κοράνι, προσωπικότητες όπως ο Απόστολος Παύλος, ο Αριστοτέλης, ο Ναπολέων, ο Μακιαβέλι, ο Ρουσό και ο Προυντόν έχουν κατηγορηθεί για μισογυνισμό. Κάποια στιγμή ο Ρωμαίος Κάτων είπε ότι για τρία πράγματα είχε μετανιώσει στη ζωή του· το ένα ήταν ότι κάποτε εμπιστεύθηκε ένα μυστικό σε γυναίκα. Μερικά χρόνια νωρίτερα, όταν κάποιος χαρακτήρισε τον Ευριπίδη «μισογύνη» στον Σοφοκλή, ο τελευταίος σχολίασε: «Μπορεί και να είναι έτσι στις τραγωδίες του. Στο κρεβάτι του, όμως, τους εκφράζει όλη του την αγάπη». Εκπληκτικό σχόλιο. Μας παραπέμπει στον ιδιότυπο μισογυνισμό του Δον Ζουάν και του Τζάκομο Καζανόβα.
«Μα αυτοί λάτρευαν τις γυναίκες!» μπορεί να φωνάξετε. Η αλήθεια είναι ότι λάτρευαν δύο πράγματα: πρώτον, τη συλλογή γυναικών· δεύτερον, το σεξ με τις γυναίκες. Για ορισμένους ψυχαναλυτές, και κυρίως για ορισμένες ψυχαναλύτριες του φεμινισμού, τύποι σαν τον Καζανόβα δεν είναι παρά ακραιφνείς μισογύνηδες. Ακόμα και κρυπτοομοφυλόφιλοι. Δεν είναι παρά ερωτευμένοι με τον ίδιο τους τον εαυτό, έτσι όπως προβάλλεται στο πρόσωπο μιας ακόμα γυναίκας που τους ποθεί. Στην ουσία, ποθούν τη γυναίκα μόνο και μόνο επειδή εκείνη τους ποθεί.
Μίσος και θεωρία
 |
Στη σύγχρονη αντίληψη υπάρχουν και οι λεγόμενοι «θεωρητικοί του μισογυνισμού». Σε αυτούς περιλαμβάνονται και μεγάλοι φιλόσοφοι όπως ο Αρθούρος Σοπενάουερ και ο Φρειδερίκος Νίτσε. Ο πρώτος αφιέρωσε ολόκληρη μελέτη στις γυναίκες με τον εύγλωττο τίτλο «Περί γυναικών» και έδειξε την παροιμιώδη περιφρόνησή του για το γυναικείο φύλο διατυπώνοντας την άποψη ότι από τη φύση τους «οι γυναίκες είναι προορισμένες να υπακούν». Οσο για τον Νίτσε, στο βιβλίο του «Πέρα από το καλό και το κακό», εξέθεσε τη δική του πίστη με τις φράσεις «Οι γυναίκες είναι κάτι λιγότερο από ρηχά πλάσματα» και «Πας να βρεις γυναίκες; Μην ξεχάσεις το μαστίγιό σου». Τρεισήμισι αιώνες νωρίτερα, το 1558, ο αιδεσιμότατος Τζον Νοξ, με το σύγγραμά του «Το πρώτο πλήγμα της σάλπιγγας εναντίον του τερατώδους καθεστώτος των γυναικών» («The First Blast of the Trumpet Against the Monstrous Regiment of Women») καυτηρίασε με ασίγαστο μίσος και αχαλίνωτη οργή τη βασιλεία της Μαρίας Στιούαρτ και της Μαρίας Τιδόρ. Οπως καταλαβαίνετε, μολονότι το κίνητρό του ήταν κυρίως θρησκευτικό (ήταν φανατικός προτεστάντης), η απέχθειά του για τις δύο βασίλισσες πήρε μπάλα όλες τις γυναίκες. Ο μέγιστος θεωρητικός της γυναικείας μειονεξίας ήταν πάντως ο Αυστριακός στοχαστής Οτο Βάινιγκερ (Otto Weininger), με τα φιλοσοφικά έργα «Ερως και ψυχή» και «Φύλο και χαρακτήρας». Γεννήθηκε το 1880 στη Βιέννη και μεγάλωσε σε εβραϊκό περιβάλλον.
Σπούδασε φιλοσοφία, ψυχολογία, φυσικές επιστήμες και ιατρική. Με το που απέκτησε το διδακτορικό του, αποκήρυξε τον ιουδαϊσμό και βαφτίστηκε προτεστάντης. Τον Ιούνιο του 1903 δημοσίευσε τη μελέτη «Φύλο και χαρακτήρας», δηλαδή τη διδακτορική του διατριβή αλλά με τα τρία πρόσθετα κεφάλαια «Η γυναικεία φύση και η σχέση της με το σύμπαν», «Ιουδαϊσμός» και «Γυναίκες και ανθρωπότητα». Φιλοδοξία του μεγαλομανούς Οθωνος από τη Βιέννη ήταν να θέσει τις «σεξουαλικές σχέσεις σε ένα νέο και αποκαλυπτικό πλαίσιο». Παρά ταύτα, η έκδοση του βιβλίου δεν είχε την πολυαναμενόμενη υποδοχή και ο μανιοκαταθλιπτικός Βάινιγκερ έθεσε σε εφαρμογή ένα παλαιότερό του σχέδιο και αυτοκτόνησε τον Οκτώβριο του 1903. Επειτα οι κριτικοί ανακάλυψαν το «Φύλο και χαρακτήρας», το αποθέωσαν και πέτυχαν το βιβλίο να διαβαστεί από ανθρώπους όπως ο δραματουργός Αύγουστος Στρίντμπεργκ (που επίσης έχει κατηγορηθεί για μισογυνισμό) και ο νεαρός τότε Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, ο οποίος έμελλε να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους φιλόσοφους όλων των εποχών.
Πολύ συνοπτικά, με το έργο του ο Βάινιγκερ ισχυρίστηκε ότι όλοι οι άνθρωποι εμπεριέχουν το αρσενικό και το θηλυκό στοιχείο. Το πρώτο είναι δημιουργικό, δραστήριο, παραγωγικό, ηθικό, συνειδητό και λογικό, ενώ το δεύτερο είναι παθητικό, αντιπαραγωγικό, ανήθικο, ασυνείδητο και άλογο. Εξυπακούεται ότι στους άντρες υπερισχύει το πρώτο, ενώ στις γυναίκες το δεύτερο. Ετσι η γυναίκα καθορίζεται απολύτως από τη σεξουαλική λειτουργία - γίνεται είτε πόρνη είτε μητέρα. Αντίθετα, σκοπός του άντρα είναι να ακονίσει τον νου του και να φτάσει στα υψίπεδα της μεγαλοφυΐας. Επίσης, να ξεπεράσει τη σεξουαλική ορμή και να κατακτήσει τον έρωτα για το απόλυτο, για τον Θεό. Στο ίδιο βιβλίο ο Βάινιγκερ ταύτισε το θηλυκό στοιχείο με τον αρχετυπικό για εκείνον Εβραίο: ένα πρόσωπο χωρίς ουσιαστική θρησκεία, χωρίς ατομικότητα, χωρίς αίσθηση του καλού και του κακού.
Φλερτάροντας με τη φαιδρότητα
Ομως ας ελαφρύνουμε λίγο το κλίμα. Αν το καλοσκεφτείτε, στην καθημερινότητά μας ο μισογυνισμός είναι πολύ ρευστή έννοια: για ορισμένες γυναίκες ο μισογύνης είναι το ιδεώδες υπεραρσενικό και ο ευαίσθητος, πολιτικώς ορθός άντρας ταυτίζεται με τα χασμουρητά. Στη δική μας πραγματικότητα ο μισογυνισμός μοιάζει με μικρόβιο που μπορεί να εισχωρήσει παντού, σε κάθε ιδεολογία και σε κάθε πολιτισμό, αλλά πάντα ακροβατεί κάπου ανάμεσα στο πνευματώδες χιούμορ, στην παραδοξολογία, στον σαρκασμό και στη χυδαία φάρσα. Τέλος, ας επιστρέψουμε εκεί απ' όπου ξεκινήσαμε και ας δούμε τι οδήγησε τους παπάδες στο να αποφανθούν ότι και οι γυναίκες είναι άνθρωποι. Αν αποφαίνονταν ότι οι γυναίκες δεν είναι άνθρωποι, όσοι άντρες ήταν παντρεμένοι θα συγκαταλέγονταν στους κτηνοβάτες, διότι είχε από καιρό αποφασιστεί ότι τα ζώα δεν έχουν ψυχή! Προκειμένου λοιπόν να ανοίξουν τους ασκούς του Αιόλου, οι ιεράρχες έκαναν αυτήν την υποχώρηση. Να με ποιον μηχανισμό οποιαδήποτε έκφανση μισογυνισμού ερωτοτροπεί με τη γελοιότητα. |
|
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου