Δημοσκοπήσεις: Τα «γνωστά-άγνωστα» του τοπίου

του Γιάννη Λούλη

Πριν από καιρό ο αντιπαθής και καταστροφικός για τη χώρα του Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Ντόναλντ Ραμσφελντ, είχε γίνει γνωστός και για κάποιους αφορισμούς του. 

Ανάμεσα στα άλλα είχε κάνει ...

λόγο για «γνωστά γνωστά», (Known, Knowns), δηλαδή πράγματα που «γνωρίζουμε ότι ξέρουμε», αλλά και «για γνωστά άγνωστα (known unknowns), δηλαδή για πράγματα που «γνωρίζουμε ότι δεν ξέρουμε». Αυτά τα τελευταία (χωρίς να αγνοούμε και τα πρώτα), είναι εκείνα που κυρίως προσδιορίζουν το τοπίο εν όψει εκλογών.

Μια σειρά από πρόσφατες δημοσκοπήσεις, χωρίς να ανατρέπουν ριζικά προϋπάρχουσες τάσεις, καταγράφουν αναπροσαρμογές του τοπίου. Αν υπάρχει ένα νέο πολιτικό δεδομένο, τούτο αφορά την τάση συγκρατημένης ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ. Αυτή η τάση επηρεάζει αναπόφευκτα τα ούτως ή άλλως συγκυριακά προγενέστερα ποσοστά της ΔΗΜ. ΑΡ., που υποχωρούν. Ένα επόμενο σημαντικό δεδομένο αφορά το χώρο της Δεξιάς: Η ΝΔ είναι ουσιαστικά στάσιμη και η «δεξαμενή» της μοιάζει να συρρικνώνεται. Η απειλή δεν είναι πλέον ο ΛΑΟΣ που υποχωρεί, αλλά τα ποσοστά που καταγράφει το νέο κόμμα «Ανεξάρτητοι Έλληνες».

Η τάση για πολυκομματική Βουλή διατηρείται, χωρίς βεβαίως να... είναι ξεκάθαρη η πιο πιθανή σύνθεση της, σε ένα άκρως ρευστό τοπίο. Άλλωστε και οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν αποκλίσεις. Ενώ η προοπτική αυτοδυναμίας του πρώτου κόμματος (της ΝΔ) παραμένει όχι απλώς ισχνή, αλλά μοιάζει να απομακρύνεται ακόμη περισσότερο.

Άρα, ακόμη πιο σημαντικό από την τάση μείωσης της απόστασης μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, είναι η ανύπαρκτη δυναμική της πρώτης και η νέα δυναμική υπέρ του δεύτερου, που μπορεί να είναι περιορισμένη, αλλά πάντως καταγράφεται μετά από μακρύ διάστημα. Στην ουσία δυο δημοσκοπήσεις, Kappa Research και MARC δείχνουν ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος έχει ενισχύσει την ηγετική του εικόνα, την ώρα που εκείνη του Σαμαρά δεν πείθει. Έτσι στο δείκτη «Πρωθυπουργικής αξιοπιστίας» οι δυο πολιτικοί είναι πλέον «ισόπαλοι» (αν και τα ποσοστά τους είναι αρκετά χαμηλά).

Η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ πραγματοποιείται, την ώρα που η ΔΗΜ. ΑΡ. (ο βασικός υποδοχέας δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του) χάνει αισθητό έδαφος, με το ΠΑΣΟΚ να διαθέτει μια ασφαλώς ισχυρή προσωπικότητα στην ηγεσία του, και τη δεύτερη να υφίσταται το κόστος της απουσίας στίγματος πέραν μιας άχρωμης και άοσμης ευπρέπειας. Έτσι σε σύγκριση με την προηγούμενη δημοσκόπηση (Φεβρουάριος) της MARC, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ είναι περίπου ίση με την πτώση της ΔΗΜ. ΑΡ., δηλαδή 3,4%, κάτι που υποδηλώνει ότι η απειλή για την τελευταία μεγαλώνει, ιδίως με προοπτική περεταίρω ανόδου του ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα, το ανταγωνιστικό προς το ΠΑΣΟΚ νέο κόμμα «Κοινωνική Συμφωνία» των Κατσέλη-Καστανίδη, με 1,1%, δείχνει να οδηγείται σε εκλογικό φιάσκο.

Στο χώρο της Δεξιάς η ΝΔ αποδεικνύεται στην ουσία ο «μεγάλος ασθενής».Το κόμμα αυτό με την αρχική λαϊκιστική αντιμνημονιακή του σταυροφορία έχει οδηγηθεί σε στρατηγικό αδιέξοδο. Η στρατηγική αυτή το εμπόδισε να προβάλλει την εικόνα της στιβαρής αξιοπιστίας μιας υπεύθυνης δύναμης και να εκμεταλλευτεί τη μεταρρυθμιστική αποτυχία του Γιώργου Παπανδρέου. Παράλληλα «εκπαίδευσε» λαϊκιστικά τμήμα των ψηφοφόρων της, που τώρα τροφοδοτούν το κόμμα του Καμμένου ως «γνήσιου αντιμνημονιακού». Την ίδια ώρα οι ανερμάτιστοι ακροβατισμοί του Καρατζαφέρη έχουν σημαντικό κόστος για τον ίδιο (έχοντας πλέον τη χειρότερη εικόνα μεταξύ των αρχηγών των κομμάτων).

Τα κόμματα της Αριστεράς δεν εμφανίζουν πλέον άνοδο, αν και το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι λίγο-πολύ σταθεροποιημένα στα ποσοστά τους. Πάντως και τα τωρινά αθροιστικά ποσοστά των κομμάτων της Αριστεράς (λίγο πάνω από το 30%) παραμένουν εντυπωσιακά, και τούτο διότι οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «αριστεροί ψηφοφόροι» (όπως δείχνει και η Kappa Research) δεν ξεπερνούν το 13%. Ενώ παράλληλα το εκλογικό σώμα στρέφεται με υψηλότερα ποσοστά κατά του κρατισμού (υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, υποστηρικτικά για το κλείσιμο κρατικών φορέων, θετικά για απολύσεις στο δημόσιο τομέα, ευνοϊκές απόψεις για την ιδιωτική πρωτοβουλία κλπ). Φυσικά η Αριστερά αντλεί τα τωρινά ποσοστά της από μια οργισμένη αποδοκιμασία του δικομματισμού και όχι για «ιδεολογικούς» λόγους. Έτσι τα όποια κέρδη θα καταγράψει στις εκλογές που έρχονται, είναι πρόσκαιρα και στην ουσία εύθραυστα.

Στο σημερινό τοπίο πάντως καμιά πρόβλεψη δεν είναι διασφαλισμένη. Επίσης υπάρχουν μικρότερα κόμματα, όπως οι «Ανεξάρτητοι Έλληνες», που η τωρινή τους ανοδική τάση είναι άγνωστο σε ποιο σημείο θα ισορροπήσει. Ένα πάντως μοιάζει σίγουρο: Η αυτοδυναμία της ΝΔ δεν είναι μόνο δυσκολότατη, διότι η ίδια και η ηγεσία της έχουν μια βαθύτερα προβληματική εικόνα, αλλά και διότι δύο στους τρεις ψηφοφόρους απαιτούν κυβερνήσεις συνεργασίας για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες. Μεγάλες πλειοψηφίες θεωρούν πάντα πως μια αυτοδύναμη κυβέρνηση είναι κάτι το απευκταίο εν όψει μιας κρίσης που εικάζεται ότι θα έχει μακρά διάρκεια, απαιτώντας ευρύτερη κομματική συνεννόηση.

Έτσι η αποτροπή της αυτοδυναμίας, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ, η περιορισμένη δυναμική της ΝΔ, είναι, όπως θα έλεγε ο Ραμσφελντ, τα «γνωστά-γνωστά» του τοπίου. Υπάρχουν όμως τα «γνωστά-άγνωστα» του τοπίου που αφορούν το πόσο χαμηλά θα πέσουν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, το πόσα και ποια μικρά κόμματα θα μπουν στη Βουλή, το τι ποσοστά θα συγκεντρώσει αθροιστικά και ατομικά η Αριστερά, αλλά και το τι ποσοστά θα επιτύχει η άκρα Δεξιά των μικρών κομμάτων. Άλλωστε, αυτά ακριβώς τα «γνωστά άγνωστα», είναι εκείνα που θα προσδιορίσουν το εκλογικό τοπίο.