του Στέλιου Χιωτάκη *
Υπάρχει ο μεσσιανικός θρύλος πως σε περίοδο κρίσης εμφανίζονται «χαρισματικοί ηγέτες» που σώζουν τη χώρα τους. Στην πραγματικότητα, οι οικονομικές και πολιτικές κρίσεις σπάνια μπορούν να ...
επιβάλουν, από μόνες τους, την ανάδειξη υπεύθυνων ηγετών που μπορούν ν’ αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο. Πολύ συχνότερα, προσφέρουν ευκαιρίες αναρρίχησης σε ρηχούς και κυνικούς δημαγωγούς, ενώ δίνουν το έναυσμα για την κατασκευή μύθων και θεωριών συνωμοσίας που αποπροσανατολίζουν από την πραγματικότητα, συγχέοντας τα πραγματικά αίτια της παθογένειας με τα αποτελέσματα ή με το «φάρμακο» για την καταπολέμησή της (βλ. π.χ. τη μονόπλευρη πολεμική για τα Μνημόνια).
Επιβεβαιώνεται, άραγε, η παραπάνω ανάλυση στο παράδειγμα της ανάδειξης και της εκλογικής επιτυχίας του -συμπαθέστατου- κ. Τσίπρα και, πολύ λιγότερο, του κ. Καμμένου; Ο κ. Τσίπρας παρουσιάζεται από τους υποστηρικτές του σαν να έχει «σπάνια χαρίσματα» που τον κάνουν να φαίνεται ως ο «εκλεκτός» της Αριστεράς. Αυτός που μπορεί να την ξαναενώσει και να μας «σώσει».
Αν μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για «χάρισμα» των δύο νέων πολιτικών, τότε, ασύνειδα, τους προβάλλουμε ως επιγόνους του λαϊκισμού του Ανδ. Παπανδρέου. Ας σημειωθεί ότι δεν επιχειρώ να εξισώσω διαφορετικά μεγέθη πολιτικών, ούτε να ισοπεδώσω την πολυσχιδή συμβολή του Ανδρέα Παπανδρέου. Ας θυμηθούμε τα γνωστά, «δεν υπάρχουν θεσμοί, υπάρχει μόνο ο λαός», το «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα» ή το «η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες». Τα πρώτα θυμίζουν τα τωρινά συνθήματα του ΣΥΡΙΖΑ, το τελευταίο τα των Ανεξάρτητων Ελλήνων.
Δικαιολογημένα θα πείτε: Τι «ανεξαρτησία» είναι αυτή όταν τα έξοδά μας είναι πολύ μεγαλύτερα από τα έσοδά μας και (επειδή οι αγορές μάς θεωρούν αφερέγγυους και δεν μας δανείζουν) εξαρτιόμαστε από τα δανεικά του ΔΝΤ και των εταίρων μας;
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ευαγγελιζόταν το κράτος στην υπηρεσία του λαού, που όμως στην εκφυλισμένη εκδοχή του έγινε «κράτος-αντικείμενο λαφυραγώγησης». Παρόμοια, η μαχητική διεκδίκηση δικαιωμάτων εκφυλίστηκε σε συντεχνιακό τσαμπουκά και συγκρουσιακή επιβολή του ισχυροτέρου, ενώ η διασφάλιση των δικαιωμάτων ακύρωσε τις υποχρεώσεις. Ο ισοπεδωτικός αυτός λαϊκισμός φαίνεται πως κινδυνεύει να αποκόψει και την Αριστερά από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και εκσυγχρονισμό, προσδένοντάς την στο πελατειακό κράτος, το οποίο τείνει να διογκώνει, ενώ δαιμονοποιεί την επιχειρηματικότητα και τις επιχειρήσεις που δημιουργούν πλούτο, θέσεις εργασίας και πραγματική ανεξαρτησία.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν βαθύς γνώστης των πραγμάτων και ιδιοφυής πολιτικός. Γι’ αυτό και δεν έχανε ευκαιρίες, αλλά στην κρίσιμη στιγμή γνώριζε να κάνει ρεαλιστικούς συμβιβασμούς. Ετσι, παρά τα όσα έλεγε ως αντιπολίτευση, δέχθηκε ως πρωθυπουργός την ένταξή μας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και το ΝΑΤΟ, ούτε «έδιωξε» τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Αντίθετα, ο κ. Τσίπρας έχασε την ευκαιρία να προτείνει (στο πλαίσιο της διερευνητικής εντολής) ρεαλιστικούς συμβιβασμούς για την καλυτέρευση των όρων του Μνημονίου -ιδιαίτερα μετά τη νίκη του Σοσιαλιστή Ολάντ και τη γενικότερη αλλαγή κλίματος στην Ευρωπαϊκή Ενωση- εμμένοντας έτσι στην πλήρη και ολική άρνηση. Ισως έχει εγκλωβιστεί στον μονόπλευρο ρόλο του «αιώνιου ακτιβιστή» και της πολιτικής διαμαρτυρίας, που αποκλείει την υπεύθυνη στάθμιση των θετικών και των αρνητικών στοιχείων σε κάθε σενάριο λύσης για την επίτευξη του προσφορότερου ρεαλιστικού συμβιβασμού για τη χώρα.
Νομίζω ότι και οι δύο πολιτικοί, ο κ. Τσίπρας και ο κ. Καμμένος, έχουν κληρονομήσει περισσότερο τα αρνητικά στοιχεία του Ανδρέα Παπανδρέου και κυρίως τη θωπευτική και δημαγωγική ρητορεία που τον διέκρινε. Φαίνεται ότι τη χρειαζόμαστε έπειτα από τόση αυτομαστίγωση, αλλά στην πραγματικότητα μας αποπροσανατολίζει επικίνδυνα.
Η Ιστορία και η πολιτική θεωρία είναι αμείλικτες: όταν οι υποστηρικτές του εκάστοτε θεωρούμενου ως χαρισματικού πολιτικού διαπιστώσουν ότι όχι μόνο απέτυχε να κάνει τα «θαύματα» που περίμεναν, αλλά εντείνει τη συσσώρευση κινδύνων και οικονομικής ανασφάλειας, τότε τον εγκαταλείπουν πάραυτα. Βέβαια, οι θέσεις αυτές είναι «προς απόδειξιν» στις εξελίξεις που ακολουθούν.
* Ο κ. Στέλιος Χιωτάκης είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου