Η συντριβή των Ναζί στην πόλη, το 1943, σηματοδότησε την αλλαγή ισορροπιών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμου
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξεχώρισε η πολεμική αναμέτρηση ανάμεσα στην εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ενωση.
Η γερμανική επίθεση στις 22 Ιουνίου 1941 («Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα») εγκαινίασε την ιδεολογική φάση του πολέμου, αφού οι κεντρικοί στόχοι του Χίτλερ, όπως είχαν διατυπωθεί άλλωστε στο διαβόητο βιβλίο του «Μάιν Καμπφ» (Ο Αγών μου), ήταν η κατάκτηση του πολυπόθητου «ζωτικού χώρου» στην ανατολή (μέχρι τα Ουράλια και τον Καύκασο), η εξόντωση, ο ξεριζωμός ή η μετατροπή σε σκλάβων των «Σλάβων υπανθρώπων», η ....................
....................
μαζική εγκατάσταση Γερμανών αγροτών στη χερσόνησο της Κριμαίας και τη νότια Ουκρανία και ο περιορισμός των «απολίτιστων ρωσικών μαζών» στην Ασία.
Η στρατιωτική και πολιτική συντριβή του «διεφθαρμένου», υποτίθεται, σοβιετικού καθεστώτος θα εξανάγκαζε, σύμφωνα με τον Χίτλερ, τη Μεγάλη Βρετανία να συνθηκολογήσει και θα εξασφάλιζε τη μελλοντική, δίχως όρια, κυριαρχία της «γερμανικής φυλής» στη «γηραιά ήπειρο».
Ο αγώνας κατά του «εβραιομπολσεβικισμού», επομένως, θα διέφερε ριζικά από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που είχε διεξαγάγει έως τότε η Βέρμαχτ στη Δυτική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Η διαταγή για την εκτέλεση των πολιτικών κομισαρίων του Κόκκινου Στρατού ήταν χαρακτηριστική. Η αποτυχία της κατάληψης της Μόσχας έκανε ωστόσο φανερό ότι η προφητεία του «Φύρερ» για συντριβή της Σοβιετικής Ενωσης πριν από τον χειμώνα δεν θα εκπληρωνόταν. Το φθινόπωρο του 1941 η Βέρμαχτ είχε κυριέψει μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας (εκτός των άλλων και το Κίεβο), όμως οι Σοβιετικοί διέθεταν σημαντικές εφεδρείες και ο δριμύς ρωσικός χειμώνας έκανε απαγορευτική κάθε σκέψη για νέα γερμανική επίθεση - προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Το επόμενο έτος θα διεξαγόταν όμως μια από τις φονικότερες μάχες στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία θα έκρινε σε αποφασιστικό βαθμό τη σύγκρουση μεταξύ δύο διαφορετικών κόσμων και θα αποκτούσε τεράστια συμβολική σημασία: η μάχη του Στάλινγκραντ.
Οι Σοβιετικοί συντρίβουν τους Γερμανούς
Στις αρχές Νοεμβρίου 1942 πάνω από ένα εκατομμύριο Σοβιετικοί στρατιώτες ήταν έτοιμοι να προσβάλουν μαζικά τις εχθρικές θέσεις. Η σοβιετική αντεπίθεση εκδηλώθηκε στις 19 Νοεμβρίου σε ένα αδύναμο σημείο των ρουμανικών γραμμών στα μετόπισθεν, 150 χλμ. δυτικά του Στάλινγκραντ. Η σοβιετική πλευρά εκμεταλλεύθηκε το ολέθριο σφάλμα του διοικητή της Ομάδας Στρατιάς Β΄, αντιστράτηγου Μαξιμίλιαν φον Βάιχς, να συγκεντρώσει τις γερμανικές δυνάμεις για την υποστήριξη των επιχειρήσεων του Φον Πάουλους στο Στάλινγκραντ. Τα ρουμανικά στρατεύματα αιφνιδιάστηκαν και τράπηκαν σε φυγή, ενώ η καθυστέρηση του Φον Πάουλους να αποστείλει βοήθεια αποδείχθηκε καθοριστική. Οι Σοβιετικοί διέσπασαν και τις γερμανικές γραμμές, με αποτέλεσμα να απωθηθούν τα γερμανικά στρατεύματα προς το Στάλινγκραντ. Οι Γερμανοί αξιωματικοί δεν είχαν προβλέψει μια επίθεση τέτοιας ισχύος και άργησαν να αντιληφθούν ότι επρόκειτο για μια κλασική κίνηση περικύκλωσης. Οι δυνάμεις του Φον Πάουλους (20 μεραρχίες από τις οποίες οι 6 μηχανοκίνητες) αποκόπηκαν έτσι από τα μετόπισθεν. Κάθε σκέψη διαφυγής αποκλείστηκε εξαρχής, αφού κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με υποχώρηση και «προδοσία».
Μετά την αποτυχία της επιχείρησης για την απελευθέρωση των Γερμανών εγκλωβισμένων και του ανεφοδιασμού τους μέσω της αερογέφυρας που έστησε ο Γκέρινγκ, οι πολιορκητές μετεβλήθησαν σε πολιορκημένους. Η απώλεια του τελευταίου αεροδρομίου που ήλεγχαν στις 16 Ιανουαρίου 1943 ήταν καίριο πλήγμα. Θαμμένοι κυριολεκτικά κάτω από τα ερείπια, έκαναν οικονομία σε σφαίρες και τρόφιμα ακούγοντας στο ραδιόφωνο ψυχαγωγικές εκπομπές από τη Γερμανία και χάνοντας κάθε ελπίδα να ξαναδούν τις οικογένειες και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ο βαρύς ρωσικός χειμώνας επέτεινε τις κακουχίες και την εξάντλησή τους. Στις 28 Ιανουαρίου διατάχθηκαν να αφήσουν τους άρρωστους και τους τραυματίες στην τύχη τους. Η εθνικοσοσιαλιστική ηγεσία επιφύλαξε κατ’ αυτόν τον τρόπο στους στρατιώτες της τη μοίρα που προόριζε για τους «Σλάβους υπανθρώπους», ενώ η επίσημη προπαγάνδα εξυμνούσε τον ηρωισμό των μαχητών του Στάλινγκραντ. Στις 30 Ιανουαρίου ο Γκέρινγκ συνέκρινε σε μια ομιλία του, που μεταδόθηκε ραδιοφωνικά, τον αγώνα της 6ης Στρατιάς με την αντίσταση των Σπαρτιατών στο στενό των Θερμοπυλών κατά των Περσών. Η σύγκριση αυτή δεν έγινε τυχαία, αφού η γερμανική προπαγάνδα θα τόνιζε στο εξής την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τις «ορδές των μπολσεβίκων».
Μία ημέρα μετά την ομιλία του Γκέρινγκ, ο Φον Πάουλους και οι άνδρες του συνθηκολόγησαν στο νότιο τμήμα του Στάλινγκραντ. Επρόκειτο για τον πιο υψηλόβαθμο αξιωματικό της Βέρμαχτ που έπεφτε σε σοβιετικά χέρια. Την ίδια ημέρα μάλιστα είχε προαχθεί από τον Χίτλερ στον βαθμό του στρατάρχη· μια έμμεση εντολή να αυτοκτονήσει. Στις 2 Φεβρουαρίου παραδόθηκαν και τα τελευταία υπολείμματα της 6ης Στρατιάς στο βόρειο τμήμα. Συνολικά πάνω από 200.000 Γερμανοί έχασαν τη ζωή τους και 235.000 Γερμανοί και σύμμαχοι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν. Οι τελευταίοι 91.000 αιχμάλωτοι στάλθηκαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων. Μέχρι τα μέσα Απριλίου είχαν πεθάνει 55.000 από τις κακουχίες. Οι Σοβιετικοί δεν ήταν προετοιμασμένοι για να υποδεχθούν έναν τόσο μεγάλο αριθμό αιχμαλώτων. Τελικά, περίπου 5.000 Γερμανοί αιχμάλωτοι θα έβλεπαν πάλι την πατρίδα τους. Κάποιοι θα παρέμεναν για αρκετά χρόνια όμηροι των γκουλάγκ. Οι σοβιετικές απώλειες ήταν υπέρτερες των γερμανικών – όχι όμως δυσαναπλήρωτες.
Η μάχη του Στάλινγκραντ αποτέλεσε σημείο καμπής στην πορεία του πολέμου. Θεωρήθηκε και ήταν προανάκρουσμα της στρατιωτικής συντριβής του Γ΄ Ράιχ, αλλά και της απελευθέρωσης (ή της κατάκτησης) της ανατολικής Ευρώπης από τον Κόκκινο Στρατό. Ο μύθος της ανίκητης Βέρμαχτ είχε τρωθεί ανεπανόρθωτα και το ηθικό των αντιστασιακών κινημάτων, ιδίως των κομμουνιστικών, στις κατεχόμενες από τον Αξονα χώρες αναπτερώθηκε. Οι μυστικές υπηρεσίες του Ράιχ διαπίστωναν από την πλευρά τους ότι η πίστη του γερμανικού λαού στον φύρερ είχε κλονιστεί. Ισχυρή επίδραση άσκησε το μέγεθος της ήττας και σε στρατιωτικούς κύκλους. Ορισμένοι αξιωματικοί αντιλήφθηκαν το μάταιο της συνέχισης του πολέμου και συνέδραμαν τη συνωμοτική κίνηση που κατέληξε στην «απόπειρα της 20ής Ιουλίου». Στην προσπάθειά του να εμψυχώσει τον γερμανικό λαό, ο Γκέμπελς διακήρυξε στις 18 Φεβρουαρίου τον «ολοκληρωτικό πόλεμο». Περίπου δύο χρόνια αργότερα, οι οδομαχίες του Στάλινγκραντ θα επαναλαμβάνονταν στο Βερολίνο...
* Ο κ. Βάιος Καλογρηάς είναι διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μάιντς Γερμανίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου