Πριν από 90 ακριβώς χρόνια ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραφε στα περίχωρα του Παρισιού τη Συνθήκη των Σεβρών που θα ενσωμάτωνε στον εθνικό κορμό τους Ελληνες της Θράκης και τους Ελληνες της Μικράς Ασίας (με την εξαίρεση των Δωδεκανήσων που θα προσαρτηθούν το 1947). Με αυτήν την αφορμή κυκλοφόρησε στην Αγγλία μια μελέτη για τον έλληνα πολιτικό, γραμμένη από τον Αντριου Ντάλμπι, ο οποίος μιλάει σήμερα στα «ΝΕΑ».
«Μια φωνή δικηγόρου, ήπια, ακριβής, ελεγχόμενη, χωρίς υπερβολικό συναίσθημα. Μιλούσε τα ελληνικά σαν κάποιος που είχε μάθει να αγαπάει τους αρχαίους συγγραφείς, χρησιμοποιούσε την κλασική γραμματική και ήταν μερικές φορές κάπως σχολαστικός στην επιλογή των λέξεων. Εκτός από τα ελληνικά, χειριζόταν τα γερμανικά και τα αγγλικά, όμως προτιμούσε τα γαλλικά».
«Δεν ήταν μόνον η φωνή. Ηταν αναμφίβολα και τα μάτια. Φωτεινά, διαπεραστικά μάτια πίσω από τα γυαλιά με το χρυσό σκελετό που του έδιναν έκφραση μελετητή- κάποιου που είναι συνηθισμένος να ......
....... μελετά αρχαία χειρόγραφα- μάλλον, παρά ενός πολιτικού παλαιστή· όμως σε κοίταζαν κατάματα και έμοιαζαν έτοιμα να διαβάσουν τις πιο βαθιές σκέψεις σου. Και τα μαλλιά, πρόωρα λευκά και αραιά· το ψαλιδισμένο λευκό γένι· τα χείλη, γεμάτα, ευκίνητα, αισθησιακά· το ευγενικό χαμόγελο, εκφραστικό υπομονής και συμπάθειας, που κάποτε χαρακτηρίστηκε “γλυκόπικρο”. Οταν χαμογελούσε, ολόκληρο το πρόσωπό του έμοιαζε να φωτίζεται με καλοσύνη και φιλία». Μ΄ αυτή την περιγραφή ο βρετανός ιστορικός Αντριου Ντάλμπι αρχίζει το βιβλίο του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το οποίο περιλαμβάνεται στη σειρά του εκδοτικού οίκου Ηaus Ρublishing γι΄ «αυτούς που έφτιαξαν τον σύγχρονο κόσμο». Γράφει σ΄ αυτό για τον άνθρωπο και την εποχή του, μια εποχή κατά την οποία διαμορφώθηκε η σύγχρονη Ελλάδα. Αναφέρεται στη ζωή του Βενιζέλου στην Κρήτη, στη δημιουργία του Κόμματος των Φιλελευθέρων και στον Εθνικό Διχασμό. Γράφει για τη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, για τη Μικρασιατική Καταστροφή, για τις Συνθήκες των Σεβρών και της Λωζάνης και για την κληρονομιά του Βενιζέλου. Και φαίνεται ότι συμφωνεί με τον Χάρολντ Νίκολσον, τεχνικό σύμβουλο της βρετανικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Παρισιού, ο οποίος είχε γνωρίσει τον έλληνα ηγέτη και λίγο αργότερα είχε γράψει στον πατέρα του ότι ο Βενιζέλος και ο Λένιν «είναι οι μοναδικοί πραγματικά σπουδαίοι άνθρωποι στην Ευρώπη».
Οι άγνωστες στιγμές του μετά την ήττα
Μετά την υπογραφή
Στις 10 Αυγούστου 1920,υπογράφηκε στο Δημαρχείο των Σεβρών η Συνθήκη Ειρήνης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ακολούθησε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό Γκαρ ντε Λυών του Παρισιού και, στις 25 Οκτωβρίου, ο θάνατος του βασιλιά Αλεξάνδρου. Οι εκλογές που διεξήχθησαν στις 14 Νοεμβρίου σήμαναν την ήττα των Φιλελευθέρων, οι οποίοι κέρδισαν 120 έδρες, ενώ οι συνασπισμένοι αντίπαλοί τους 246. Ο ίδιος ο Βενιζέλος έχασε την έδρα του, όπως και πολλοί από τους στενότερους συνεργάτες του. «Οι ξένοι σχολιαστές,για τους οποίους ο Βενιζέλος ήταν ο ήρωας της Ελλάδας και ο νικητής της ειρηνευτικής διάσκεψης, εξεπλάγησαν», γράφει ο Αντριου Ντάλμπι, και συνεχίζει:
«Η Πηνελόπη Δέλτα, θυγατέρα του Μπενάκη, επισκέφθηκε τον Βενιζέλο την επομένη. Στο ημερολόγιό της περιέγραψε τη σκηνή: ο Ρέπουλης στον καναπέ, αναστέναζε κρατώντας το κεφάλι ανάμεσα στα χέρια του· ο Τσιριμώκος, ένα βουνό από ζελέ, προσπαθούσε χωρίς αποτέλεσμα να τον παρηγορήσει· και ο Βενιζέλος εξηγούσε την ήττα με τη συνηθισμένη του ευφράδεια. “Πίστευα πραγματικά πως είχα τον λαό μαζί μου, πως στο μεγάλο έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη ο λαός ήταν πίσω μου. Εκανα λάθος: ο λαός ήταν εξαντλημένος, τραυματισμένος. Δεν τον κατηγορώ· ζήτησα θυσίες υπεράνω των δυνάμεών του. Συνετρίβην. Δεν έχω πια τη δύναμη να πολεμήσω”. Εδωσε την υπόσχεση να φύγει από την Ελλάδα, συνέχισε, και θα έφευγε αμέσως, επειδή γίνονταν σοβαρές ταραχές στους δρόμους της Αθήνας και ο πρωθυπουργός, ο ηλικιωμένος Δημήτριος Ράλλης, του είχε γράψει για να τον προειδοποιήσει πως η δημόσια τάξη δεν μπορούσε να διασφαλιστεί όσο εκείνος παρέμενε στην Ελλάδα.
«Οι κίνδυνοι ήταν πραγματικοί, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι ο Βενιζέλος είχε καμία εκατοστή συντρόφους κατά την εσπευσμένη αναχώρησή του, στις 17 Νοεμβρίου. Πολλοί έφυγαν χωρίς χρήματα ούτε αποσκευές. Το μεταφορικό μέσο τους ήταν το γιοτ “Νάρκισσος”, που είχε μισθώσει η Ελενα Σκυλίτση. Ο Εμμανουήλ Μπενάκης είχε βοηθήσει...».
Ο Θουκυδίδης
Στο Παρίσι, το 1924 (...), ο Βενιζέλος είχε αφιερωθεί στη μετάφραση στα σύγχρονα ελληνικά της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη, το πρώτο κλασικό έργο πολιτικής ιστορίας.
Ολοκλήρωσε τη μετάφραση, όμως δεν το είδε ποτέ να εκδίδεται. Κυκλοφόρησε στη Βρετανία, το 1937-40, και ουδέποτε έγινε πραγματικά δημοφιλής στην Ελλάδα. Οσο κι αν υποστήριζε τους δημοτικιστές, ο Βενιζέλος ήταν στην καρδιά του ένας κλασικιστής και ο μεταφρασμένος Θουκυδίδης του βασιζόταν στην αρχαϊκή γραμματική του πρωτοτύπου. Σε χωριστό σημειωματάριο επισημαίνει αναλογίες ανάμεσα στην πολιτική τον 5ο αιώνα π.Χ. και τον 20ό αιώνα μ.Χ. Οταν οι Θηβαίοι δικαιολόγησαν το γεγονός ότι είχαν διαλέξει τη λάθος πλευρά στον Περσικό Πόλεμο το 480 π.Χ., εξηγώντας ότι η τότε κυβέρνησή τους δεν ήταν δημοκρατική, ο Βενιζέλος παρατηρεί ξερά ότι « τα ίδια επιχειρήματα προωθούνταν στην Ειρηνευτική Διάσκεψη μετά τον Μεγάλο Πόλεμο από τις αντιπροσωπείες της Τουρκίας και της Βουλγαρίας για να σώσουν τις χώρες τους από τις συνέπειες της πολιτικής που είχαν ακολουθήσει».
Η κληρονομιά του
Στο κεφάλαιο για την κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο συγγραφέας Αντριου Ντάλμπι αναφέρεται και στα τελευταία χρόνια της σταδιοδρομίας του μεγάλου έλληνα πολιτικού σημειώνοντας τα εξής:
«Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 και ο Βενιζέλος μπορούσε να επιστρέψει στο Παρίσι. Ομως η ασθενής απάντησή του στη δίκη στο Γουδή ήταν ένδειξη, για όσους μπορούσαν να την διαβάσουν, ότι εξακολουθούσε να έχει φιλοδοξίες στην Αθήνα.
Κατά την απουσία του, η ριζοσπαστική Αριστερά του Κόμματος των Φιλελευθέρων, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, απέκτησε μια χωριστή ταυτότητα με τη Δημοκρατική Ενωση (η οποία το 1926 έγινε το Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα). Στην άλλη πλευρά του φάσματος, ο Ιωάννης Μεταξάς αποπειράθηκε τον Οκτώβριο του 1923 μια αντιβενιζελική αντεπανάσταση, μετά την οποία ο Γεώργιος Β΄ υποχρεώθηκε να φύγει στην εξορία. Στο δημοψήφισμα που ακολούθησε, το 70% ψήφισε υπέρ της δημοκρατίας. Μέσα σε όλα αυτά, το Κόμμα των Φιλελευθέρων, εξαγνισμένο από τον αποκλεισμό του από την πολιτική στη διάρκεια της (Μικρασιατικής) καταστροφής και δυνάμει επικεφαλής του κεντρώου χώρου, ουδέποτε αντικατέστησε τον απόντα ήρωά του. Ο Βενιζέλος δεν είχε αφήσει τα ηνία. (...) Λίγοι εξεπλάγησαν, λοιπόν, όταν τα Χριστούγεννα ο Βενιζέλος έγραψε στον Πλαστήρα ανακοινώνοντας πως επιστρέφει για να βοηθήσει στην επίλυση της πολιτικής κρίσης. (...) Ομως, μέσα σε δύο μήνες, θα επιστρέψει ηττημένος στην εξορία».
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός στο Μουσείο Μπενάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου